سوند فولی (Foley catheter) یک لولهٔ باریک و انعطاف‌پذیر است که برای تخلیهٔ ادرار از مثانه به کار می‌رود. این وسیله یک نوع سوند ادراری دائمی محسوب می‌شود، یعنی می‌تواند برای چند ساعت تا چند روز در بدن باقی بماند.
اجزای اصلی
• لولهٔ سلیکونی یا لاتکسی: مسیر عبور ادرار از مثانه به کیسه ادرار.
• بالون (Balloon): در نوک سوند قرار دارد و بعد از ورود به مثانه با کمی آب استریل باد می‌شود تا سوند بیرون نیاید.
• کانکتور یا محل اتصال: به کیسه جمع‌آوری ادرار وصل می‌شود.
موارد استفاده
• ناتوانی موقت یا دائم در تخلیهٔ مثانه (به‌علت جراحی، سکته، مشکلات عصبی، انسداد پروستات و …).
• پایش دقیق حجم ادرار بیماران در بخش مراقبت ویژه (ICU).
• در برخی جراحی‌ها و بعد از بیهوشی طولانی.
نکات مهم
• باید استریل گذاشته شود تا عفونت ادراری ایجاد نشود.
• نیاز به مراقبت منظم (شست‌وشوی ناحیه، تخلیه و تعویض کیسه) دارد.
• مدت استفاده معمولاً طبق دستور پزشک کوتاه است؛ ماندگاری طولانی خطر عفونت را بالا می‌برد.
به‌طور ساده: سوند فولی یک لولهٔ انعطاف‌پذیر است که ادرار را از مثانه به کیسه تخلیه می‌کند و به‌کمک بالون کوچک سرِ سوند، در داخل مثانه ثابت می‌ماند.
سوند فولی بر اساس جنس، تعداد کانال، سایز و موارد استفاده در مدل‌های گوناگون تولید می‌شود. در ادامه مهم‌ترین انواع آن را می‌بینید:
⸻
1️⃣ بر اساس تعداد کانال (Lumen)
هر کانال (راه) برای هدفی است:
• دو کاناله (Double lumen):
متداول‌ترین نوع؛ یک کانال برای عبور ادرار، دیگری برای پر و خالی کردن بالون.
• سه کاناله (Triple lumen):
علاوه بر دو مورد بالا یک کانال اضافه دارد که برای شست‌وشوی مثانه (Irrigation) یا دارو دادن استفاده می‌شود.
⸻
2️⃣ بر اساس جنس
• لاتکس (Latex): نرم، انعطاف‌پذیر، قیمت مناسب.
نکته: در افراد حساس به لاتکس استفاده نمی‌شود.
• سیلیکونی (Silicone): سازگارتر با بدن، مناسب استفاده طولانی‌مدت، احتمال واکنش آلرژیک کمتر.
• کوته‌شده با تفلون یا سیلیکون (Coated): پوشش مخصوص برای کاهش اصطکاک و عفونت.
⸻
3️⃣ بر اساس سایز
• اندازه با واحد French (Fr) مشخص می‌شود؛ معمولاً از 8Fr (برای کودکان) تا 24Fr.
سایز رایج بزرگسالان 14–18Fr است.
⸻
4️⃣ طراحی نوک (Tip)
• ساده (Straight): نوک گرد و متداول.
• کودِه (Coude Tip): نوک خمیده برای عبور راحت‌تر از پروستات بزرگ یا تنگی مجرا.
• تیمَن (Tiemann): شبیه Coude با زاویه مشخص برای عبور از تنگی‌های شدید.
⸻
5️⃣ موارد تخصصی
• سوند فولی اطفال (Pediatric): قطر کمتر، طول کوتاه‌تر.
• سوند فولی فوق‌پوبیک (Suprapubic): از طریق برش کوچک شکم به مثانه وصل می‌شود، نه از مجرای ادرار.
• سوند فولی بلندمدت (Long-term/Indwelling): طراحی شده برای ماندگاری طولانی با جنس سیلیکونی یا پوشش ضدباکتری.
⸻
نکات انتخاب
پزشک یا پرستار بر اساس سن، جنسیت، وضعیت پروستات، مدت استفاده و حساسیت‌ها نوع مناسب را انتخاب می‌کند تا خطر عفونت و آسیب بافتی کم شود.
سوند فولی معمولاً وقتی به‌کار می‌رود که فرد به طور موقت یا دائم قادر به تخلیه‌ی طبیعی مثانه نیست یا لازم است حجم ادرار دقیق پایش شود. برخی از موارد رایج عبارت‌اند از:
⸻
🏥 بعد از جراحی
• اعمال جراحی لگن، شکم، پروستات یا رحم که بیمار تا مدتی نمی‌تواند خودبه‌خود ادرار کند.
• جراحی‌های طولانی یا بیهوشی‌های عمیق که نیاز به پایش دقیق مایعات دارند.
🧠 مشکلات عصبی یا آسیب نخاعی
• آسیب نخاع، ام‌اس، سکته یا بیماری‌های عصبی که باعث از‌کارافتادن عضلات مثانه می‌شوند.
🚹 مشکلات انسدادی
• بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH) یا تنگی مجرای ادرار که مسیر خروج ادرار را می‌بندد.
🩺 مراقبت‌های ویژه
• بیماران ICU یا کما برای اندازه‌گیری دقیق دفع ادرار یا کنترل مایعات بدن.
🤰 شرایط خاص
• برخی عوارض زایمان طبیعی یا سزارین که موقتاً مانع تخلیه ادرار می‌شود.
💧 احتباس ادرار حاد
• وقتی فرد به علت داروها، عفونت یا درد شدید نمی‌تواند مثانه را خالی کند.
⸻
توجه: گذاشتن سوند فولی باید با تجویز پزشک و به‌صورت استریل انجام شود. استفادهٔ بی‌مورد یا طولانی می‌تواند خطر عفونت ادراری، آسیب بافتی یا ایجاد سنگ مثانه را افزایش دهد.
توسط تیم اتم وردپرس